Giao tiếp là một phần quan trọng trong cuộc sống của chúng ta. Nhưng để giao tiếp tốt với mọi người, chúng ta cần trang bị tốt kiến thức về các châm ngôn hội thoại. Vì vậy, trong bài viết này, Kienguru sẽ cùng các em tìm hiểu về các châm ngôn hội thoại trong chương trình Ngữ văn 9.
Tìm hiểu chung và gợi ý hướng dẫn viết luận
1. Ôn tập kiến thức Ngữ Văn 9 Các phương châm hội thoại
1.1. Phương châm về lượng
Một. Đọc văn bản trong SGK và trả lời câu hỏi
– Khi An hỏi “bạn học bơi ở đâu” và Ba trả lời “ở dưới nước” thì câu trả lời không đáp ứng được điều An muốn biết (tức là An Ba học ở trung tâm dạy bơi nào, địa chỉ cụ thể ở đâu…).
– Cần trả lời như: Em học bơi ở Cung văn hóa Hà Nội… (Phải ghi rõ địa chỉ nơi dạy bơi).
Bài học: Khi giao tiếp cần nói có nội dung, tránh lạc đề gây khó hiểu cho người khác.
b. Đọc truyện cười trong SGK và trả lời câu hỏi
* Chuyện vui rằng: Chàng áo lợn cưới một đằng, chàng đáp một nẻo. Cả hai đều muốn thể hiện sự giàu có của mình.
* Đặt và trả lời các câu hỏi sau:
“Bạn có thấy con lợn của tôi chạy qua đây?”
– Tôi không thấy con heo nào cả.
*Yêu cầu: Nội dung giao tiếp không thừa, không thiếu.
Tổng kết 1: Khi giao tiếp cần tuân thủ nguyên tắc về lượng:
– Khi giao tiếp cần nói có nội dung, nội dung cần phù hợp với yêu cầu của cuộc giao tiếp.
– Nội dung không được thừa, thiếu tránh việc người nghe không hiểu hoặc hiểu sai ý của người nói.
1.2. Phương châm về chất lượng
Đọc truyện trong SGK và trả lời câu hỏi.
– Truyện cười phê phán thói khoe khoang của con người.
– Trong giao tiếp: Cần tránh nói những điều mà người khác không tin hoặc không có bằng chứng chắc chắn.
Tổng kết 2: Khi giao tiếp cần tuân thủ phương châm về chất: Không nói những điều mình không tin là đúng, những điều không có bằng chứng xác thực.
2. Hướng dẫn soạn văn 9 châm ngôn hội thoại
Nào, bây giờ chúng ta cùng nhau soạn 9 Phương châm hội thoại theo câu hỏi trong SGK nhé!
2.1. Câu 1 trang 10 sgk Ngữ văn 9 tập 1
– Đặt câu: Con gà là loại gia cầm nuôi trong nhà
Gợi ý trả lời: câu trên vi phạm châm ngôn về lượng (gà – nhà nuôi). Dùng cụm từ “hộ gia đình” vì từ “gia súc” đã bao hàm nghĩa vật nuôi trong nhà.
– Cuộc hội thoại:
+ Bố ơi mặt trời mọc ở đâu?
+ Mặt trời mọc đằng tây con ơi!
Gợi ý trả lời: đoạn đối thoại trên vi phạm châm ngôn hội thoại về chất (mặt trời mọc – hướng tây). Mặt trời luôn mọc ở phương đông và lặn ở phương tây.
2.2. Câu 2 trang 10 sgk Ngữ Văn 9
Đặt câu với các từ: nói có sách, mách có chứng; nói dối; tò mò nói.
Câu trả lời gợi ý:
– Quan điểm của bạn có lý, nhưng hãy nhớ nói chuyện với gợi ý của Chứng nhận Vui lòng!
– Những điều anh ấy nói về cô ấy đều là nói dối.
– Bài toán khá khó nhưng anh ấy đã làm được nói cho tôi trả lời.
2.3. Câu 3 (Trang 11 sgk ngữ văn 9 tập 2)
Câu hỏi “tôi có thể nuôi nó không?” người nói đã vi phạm phương châm về lượng.
– Trong câu trả lời “Bà ngoại sinh bố, tôi cũng sinh trước 2 tháng!” Tất nhiên, phải nuôi rồi mới sinh ra người bạn này, đó cũng là nơi tạo ra tiếng cười.
2.4. Câu 4 (trang 11 sgk ngữ văn 9 tập 1)
Một. Đôi khi người nói phải sử dụng các cách diễn đạt như “tôi biết”, “tôi tin”, “nếu tôi không nhầm”, “tôi đã nghe”, “tôi nghĩ”, “hình như là”…
– Câu này đảm bảo tuân thủ phương châm hội thoại về chất. Người nói cũng phải sử dụng cách nói sao cho người nghe kiểm chứng được những nhận định, thông tin của mình.
b. Đôi lời người nói: như đã nói thì ai cũng biết. Cách nói này đều đảm bảo phương châm về lượng.
– Mục đích nhấn mạnh ý, chuyển ý, dẫn dắt ý, người nói cần nhắc lại một nội dung nào đó đã nói, cho rằng mọi người đã, sẽ biết.
2.5. Câu 5 (trang 11 sgk ngữ văn 9 tập 1)
– Nói láo: nói vu khống, nói láo, bịa chuyện để đổ lỗi cho người khác.
– Ăn ốc nói bậy: nói mà không có căn cứ.
Ăn không nói có: nói lời vu khống hoặc bịa đặt nhằm xuyên tạc sự thật.
– Cãi chày cối cối: cố tình cãi không có lí lẽ, không có những lí lẽ thuyết phục, đúng đắn nhằm giành thắng lợi bằng mọi giá.
– Môi giễu: khoác lác, khoác lác, nói quá sự thật.
– Dơi nói chuột: nói lăng nhăng, linh tinh, không chân thực
– Hứa hươu hứa vượn: hứa cho vừa lòng nhưng không thực hiện
Các thành ngữ trên đều chỉ hành vi vi phạm phương châm về chất. Phải tránh những cách nói, nội dung nói đã chỉ ra trong các thành ngữ trên.
Luyện tập
Câu hỏi
Đọc truyện cười sau và cho biết truyện vi phạm châm ngôn hội thoại nào?
Nói có đầu có đuôi
Lão phú hộ đó có một người hầu hết sức bốc đồng, thấy gì nói đâu, nói đâu cũng được, không đầu không đuôi gì cả. Ông già gọi anh ta và nói:
– Anh ăn nói không đầu không đuôi, người ta cười cả anh lẫn em. Từ nay về sau phải nói sao cho có đầu có đuôi?
Người hầu nói phải.
Một hôm ông lão mặc quần áo định ra ngoài, đang ngồi hút thuốc thì thấy người hầu đứng chắp tay trịnh trọng nói:
– Thưa ông, con tằm nó nhả tơ, người ta mang tơ bán cho Tàu, Tàu dệt thành lụa bán cho ta. Anh đi mua về may thành áo. Hôm nay anh mặc áo sơ mi, anh hút thuốc. Tàn thuốc lá rơi xuống áo sơ mi của anh ấy, và chiếc áo sơ mi của anh ấy bốc cháy…
Ông già giật mình nhìn xuống, chiếc áo rộng bằng bàn tay.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)
Gợi ý trả lời
– Nhân vật anh đầy tớ trong truyện đã vi phạm phương châm về lượng.
– Ông nói quá nội dung (quá trình hình thành chiếc áo) khi muốn thông báo cho người chủ biết chiếc áo của mình bị cháy: “…con tằm ra tơ, người ta đem tơ bán cho Tàu, Tàu dệt thành mảnh và sau đó bán nó cho chúng tôi. Anh đi mua về may thành áo. Hôm nay anh mặc áo sơ mi, anh hút thuốc. Tàn thuốc lá rơi trên áo của bạn…”
=> Chính vì nội dung thừa để thông báo cho ông chủ về chiếc áo bị cháy đã tạo nên yếu tố gây cười cho truyện.
Kết luận
Trên đây là những kiến thức về các phương châm hội thoại mà Kienguru đã cùng các bạn tìm hiểu. Hi vọng qua bài viết này các em sẽ hoàn thành tốt các bài tập trong SGK, đồng thời nắm rõ hơn về các phương thức hội thoại và sử dụng thành thạo ngôn ngữ trong giao tiếp.
Bên cạnh đó, hãy theo dõi Kiến Guru để liên tục cập nhật những kiến thức bổ ích của các môn học nhé!
Chúc bạn thành công trong học tập!
Danh Mục: Ngữ Văn
Web site: https://taman.edu.vn/
